مواد غذایی و شرایط تأثیرگذار بر اثرگذاری داروها
مصرف داروها برای درمان بیماری‌ها و بهبود وضعیت سلامتی ضروری است. اما اثرگذاری این داروها می‌تواند به‌شدت تحت تأثیر مواد غذایی و شرایط مرتبط با سبک زندگی قرار گیرد. بسیاری از افراد از تعاملات بین داروها و مواد غذایی بی‌اطلاع هستند، درحالی‌که این تعاملات می‌توانند اثربخشی دارو را کاهش داده یا عوارض جانبی آن را افزایش دهند. در ادامه، به بررسی انواع مواد غذایی و شرایط تأثیرگذار بر اثرگذاری داروها پرداخته می شود.
1. مکمل ها و داروهای رایج اثر گذار بر جذب داروهای دیگر:
مکمل آهن:
این مکمل می تواند اثرات داروی لووتیروکسین (سینتروئید) را کاهش دهد، دارویی که هنگام کم کاری تیروئید تجویز می شود. در صورت مصرف همزمان این دارو و مولتی ویتامین، به وجود یا عدم وجود آهن در مولتی ویتامین حتما توجه شود. در صورت نیاز به مکمل آهن، با پزشک در مورد مصرف آهن مشورت شود.
آنتی هیستامین ها:
برخی از داروهای آنتی هیستامین که برای کنترل عطسه و آبریزش به علت آلرژی ها مورد استفاده قرار می گیرند ممکن است منجر به کاهش اثرات داروهای کنترل فشار خون شده و ضربان قلب را افزایش دهند.
داروهای ضد تشنج:
این داروها اثرات قرص های ضدبارداری را کاهش و اثرات برخی داروها را به شدت افزایش داده و عوارض جانبی خطرناکی را به همراه دارند.
2. مواد غذایی موثر بر جذب داروها:
غذاهای چرب و سنگین:
مصرف غذاهای چرب می‌تواند جذب برخی داروها، به‌ویژه داروهای محلول در چربی مانند ایبوپروفن و ضدافسردگی‌ها، را افزایش دهد. این افزایش جذب ممکن است باعث افزایش سطح دارو در خون و بروز عوارض جانبی شود.
محصولات لبنی:
کلسیم موجود در لبنیات می‌تواند با برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند تتراسایکلین‌ها و فلوروکینولون‌ها واکنش دهد و جذب آنها را کاهش دهد. این مسئله منجر به کاهش اثربخشی درمان می‌شود.
3.تأثیر مواد غذایی، بر متابولیسم و اثر گذاری داروها:
آب گریپ‌فروت:
گریپ‌فروت حاوی ترکیباتی است که آنزیم CYP3A4 در کبد را مهار می‌کند. این آنزیم مسئول متابولیسم بسیاری از داروها است، مانند داروهای کاهنده کلسترول (استاتین‌ها). مصرف گریپ‌فروت می‌تواند منجر به افزایش غلظت داروها در خون و افزایش خطر عوارض جانبی شود.
سبزیجات برگ‌سبز:
سبزیجاتی مانند اسفناج ، کلم بروکلی، کلم ، جعفری و …که غنی از ویتامین K هستند، می‌توانند اثر داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین را کاهش دهند. این ویتامین در فرآیند انعقاد خون نقش دارد و می‌تواند باعث کاهش اثربخشی دارو شود. در صورت استفاده از وارفارین بهتر است میزان مشخص و تعیین شده ای از این سبزیجات هر روز استفاده شود و در این میزان تغییر ایجاد نشود تا سطح وارفارین خون ثابت باقی بماند.
4.تأثیر مواد غذایی بر دفع داروها:
نمک و غذاهای پرسدیم:
مصرف زیاد سدیم می‌تواند اثر داروهای فشارخون مانند مهارکننده‌های ACE و دیورتیک‌ها را کاهش دهد. سدیم اضافی باعث احتباس مایعات در بدن شده و فشارخون را بالا می‌برد.
نوشیدنی‌های کافئین‌دار:
کافئین می‌تواند اثر برخی داروهای ضداضطراب مانند بنزودیازپین‌ها را کاهش داده یا اثرات تحریک‌کننده داروهای دیگر، مانند افدرین، را تشدید کند. کافئین همچنین مانع جذب موثر آهن بر بدن می شود.
5.شرایط فیزیولوژیک و سبک زندگی موثر بر اثر گذاری داروها:
سن و جنسیت:
متابولیسم داروها با افزایش سن کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند منجر به تجمع داروها در بدن و افزایش خطر عوارض جانبی شود. همچنین، تفاوت‌های جنسیتی در هورمون‌ها می‌تواند اثربخشی برخی داروها را تغییر دهد.
سطح فعالیت بدنی:
ورزش منظم می‌تواند اثربخشی برخی داروها را بهبود بخشد، مانند داروهای دیابت. ورزش باعث افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین شده و نیاز به دارو را کاهش می‌دهد.
استرس:
استرس می‌تواند از طریق تأثیر بر سیستم عصبی و هورمونی بدن، اثربخشی داروها را تغییر دهد. به‌عنوان مثال، استرس ممکن است اثربخشی داروهای ضدافسردگی را کاهش دهد.
6. تداخلات غذایی خاص:
الکل:
مصرف الکل با بسیاری از داروها تداخل دارد و می‌تواند اثرات آنها را تشدید یا کاهش دهد. برای مثال، مصرف الکل همراه با استامینوفن می‌تواند خطر آسیب کبدی را افزایش دهد.
شکلات تلخ:
شکلات تلخ حاوی مقادیر زیادی تیرامین است که می‌تواند با داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOIs) تداخل داشته و فشارخون را افزایش دهد. شکلات تلخ اثرگذاری داروهای آرام بخش یا خواب آور مانند زولپیدم تارترات را کاهش داده و اثر برخی داروهای محرک مانند متیل فیندانت (ریتالین) را افزایش می دهد
تعامل مواد غذایی و داروها می‌تواند تأثیرات مهمی بر اثربخشی و ایمنی درمان‌ها داشته باشد. آگاهی از این تعاملات و رعایت توصیه‌های پزشکان و داروسازان برای جلوگیری از عوارض ناخواسته ضروری است. تنظیم رژیم غذایی مناسب و اجتناب از مصرف مواد غذایی که با داروهای مصرفی تداخل دارند، می‌تواند به بهبود سلامت و اثربخشی درمان کمک کند.
فقط حدود 50 درصد از داروها همانطور که تجویز می شود مصرف می شود. مردم اغلب کمتر از آنچه نیاز دارند مصرف می کنند، داروها را در زمان های تصادفی مصرف می کنند، یا فاصله زیادی بین دوزها ایجاد می کنند که همه اینها می تواند از اثرگذاری دارو کم کند. پیروی دقیق از دستورالعمل های مصرف دارو اهمیت بسیاری دارد و نباید به آن بی توجهی کرد.
منبع:
https://www.webmd.com
https://www.nih.gov
https://www.psychologytoday.com/intl
https://www.cdc.gov
https://www.hopkinsmedicine.org
https://www.heart.org
https://www.health.harvard.edu
https://www.fda.gov
