آزمایشات غربالگری برای زنان و مردان بالای 50 سال

بسیاری از مرگ و میرهای ناشی از سرطان دهانه رحم با غربالگری و تشخیص این بیماری در مراحل اولیه، قابل درمان و قابل پیشگیری است. تشخیص و درمان ضایعات پیش سرطانی یافت شده در آزمایش می تواند از سرطان دهانه رحم پیشگیری کند.

آزمایش پاپ اسمیر و آزمایش سیتولوژی در محیط مایع (LBC): در این دو نوع آزمایش به ‌منظور انجام غربالگری دهانه‌رحم، از سلول‌های موجود روی سطح دهانه‌ی ‌(گردن) ‌رحم نمونه‌برداری می‌شود‌ و سلول های برداشته شده جهت تشخیص تغییرات غیرعادی مورد بررسی قرار می گیرند.

زنان 25 تا 65 سال واجد شرایط برای انجام این آزمایش می باشند. بسته به وضعیت سلامت فرد و سن افراد، هر سه، پنج یا ده سال یکبار انجام این آزمایش توصیه می شود. در صورتی که جواب سه آزمایش آخر LBC برای زنان 65 ساله یا بالاتر منفی بوده باشد، انجام آزمایش برای آنان متوقف خواهد شد در غیر این صورت انجام آزمایش در بازه های زمانی منظم ادمه پیدا خواهد کرد.

پوشش روده از سلول های در حال تجدید ساخته شده است. گاهی اوقات این سلول ها خیلی سریع رشد می کنند و مجموعه ای از سلول ها را تشکیل می دهند که به پولیپ روده معروف هستند (گاهی اوقات به عنوان آدنوم شناخته می شود). پولیپ ها سرطان روده نیستند (آنها معمولاً خوش خیم هستند)، اما اگر برداشته نشوند، می توانند در طی چند سال سرطانی شده و به دیگر نواحی بدن نیز گسترش یابند.

انجام آزمایشات غربالگری برای افراد بالای 50 سال به میزان قابل توجهی از میزان مرگ و میر ناشی از سرطان روده می کاهد. در فرآیند غربالگری این نوع سرطان، روده از لحاظ وجود یا عدم وجود پولیپ مورد بررسی قرار می گیرد و در صورتی که در روده پولیپ شناسایی شود، برداشته می شود. از جمله مهمترین آزمایشات غربالگری برای سرطان روده شامل موارد ذیل می باشد:

 کولونوسکوپی: کولونوسکوپی بررسی محیط درون روده از طریق ورود یک لوله پلاستیکی انعطاف پذیر دارای نور و دوربین از مقعد به روده می باشد. بازه های زمانی (هر ده سال یا هر پنج سال یکبار یا …) جهت انجام کولونوسکوپی برای هر فرد بسته به وضعیت سلامت فرد، سن و سابقه خانوادگی سرطان متفاوت می باشد. پزشک با بررسی دقیق وضعیت بیمار تعیین می کند که وی، هر چند وقت یکبار جهت انجام کولونوسکوپی باید به مراکز درمانی مراجعه کند.

اما به صورت میانگین توصیه می شود که همه افراد بالای 50 سال حداکثر هر ده سال یکبار حتماً کولونوسکوپی انجام دهند.

آزمایش خون مخفی در مدفوع  (FIT, FOBT): بررسی نمونه های مدفوع از نظر وجود خون پنهان (مخفی) یکی دیگر از روش های غربالگری سرطان روده می باشد. خون مخفی در مدفوع ممکن است نشان دهنده سرطان روده بزرگ یا پولیپ در روده بزرگ یا راست روده باشد. برای بالاترین میزان اثرگذاری توصیه می شود که این آزمایش حداقل یک بار در طول سال به صورت مداوم انجام شود. به علت این که همه سرطان ها یا پولیپ ها خونریزی ندارند. نمی توان این روش را جایگزینی برای کولونوسکوپی دانست.

در صورت ابتلا به دیابت یا قند خون، بدن انسولین کافی تولید نمی کند یا نمی تواند آنطور که باید از انسولین استفاده کند. وقتی انسولین کافی وجود نداشته باشد یا سلول‌ها به انسولین پاسخ ندهند، قند خون، بیش از حد افزایش پیدا می کند و با گذشت زمان باعث مشکلات سلامتی جدی مانند بیماری قلبی، از دست دادن بینایی و بیماری کلیوی می شود.

این نوع غربالگری به عنوان یک غربالگری عمومی شناخته نمی شود، اما به علت عوارضی که این بیماری به همراه دارد توصیه می شود افراد بالای 50 سال حتماً در بازه های زمانی معین میزان قند خون خود را بررسی کنند. میزان قند خون از طریق یک آزمایش خون ساده یا با استفاده از دستگاه های کنترل قند خون خانگی قابل تشخیص می باشد.

افرادی که معرض خطر ابتلا به دیابت هستند:

• زنانی که قبلاً مبتلا به دیابت بارداری بوده اند؛
• زنان دارای اضافه وزن که دارای سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز هستند؛
• افرادی که در مرحله پیش دیابت قرار دارند.

انواع آزمایشات خون جهت تشخیص میزان قند خون شامل موارد زیر می باشد:

• هموگلوبین A1c (HbA1C)
• قند خون ناشتا (FBS)
• آزمایش غربالگری گلوکوز (GST)
• آزمایش تحمل گلوکوز (OGTT/ GTT)

خطر حملات قلبی با افزایش سن افزایش می یابد. مردان 45 ساله و بالاتر و زنان 55 ساله و بالاتر اغلب در معرض خطر قابل ملاحظه ای قرار دارند.

عوامل خطر ابتلا به بیماری های قلبی شامل موارد ذیل هستند:

• دیابت
• اضافه وزن
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• مصرف سیگار
• افزایش سن
• سابقه خانوادگی

برخی عوامل خطر از جمله، افزایش سن و سابقه خانوادگی را نمی توان کنترل کرد اما با کمی تغییر در سبک زندگی می توان بقیه موارد را کنترل کرد. افرادی که دارای فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت هستند با مراجعات منظم به پزشک خود، انجام آزمایشات لازم در بازه های زمانی منظم و پیروی از توصیه های پزشک می توانند بیماری های خود را کنترل کنند.

در حالی که به عنوان یک غربالگری عمومی توصیه نمی شود، غربالگری برای پوکی استخوان بر اساس عوامل خطر شناخته شده توصیه می شود. بیش از 70 درصد از شکستگی ها در افراد 45 ساله و بالاتر به دلیل پوکی استخوان می باشد. عوامل خطر پوکی استخوان عبارتند از:

• جنسیت زن؛
• سن بالای 60 سال؛
• داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان؛
• از دست دادن قد.

سایر عوامل خطر عبارتند از:

• داشتن یائسگی زودرس
• کم وزن بودن
• داشتن سبک زندگی بی تحرک
• سیگار کشیدن

هر چه قدر عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان در یک فرد بیشتر باشد، احتمال بروز شکستگی در وی بیشتر خواهد بود.

یکی از شایع ترین سرطان های موجود میان مردان، سرطان پروستات می باشد. هدف از غربالگری سرطان پروستات، یافتن سرطان هایی است که در صورت عدم درمان ممکن است به دیگر نقاط بدن انتشار یابند. با این حال، اکثر سرطان های پروستات به کندی رشد می کنند یا اصلا رشد نمی کنند. رایج ترین روش غربالگری برای سرطان پروستات، بررسی سطح هورمون PSA از طریق آزمایش خون می باشد.

تصمیم گیری در خصوص انجام یا عدم انجام آزمایشات مربوط به غربالگری سرطان پروستات برای مردان 55 تا 69 ساله باید با مشورت با پزشک و آگاهی از مزایا و فواید غربالگری سرطان پروستات صورت گیرد. زیرا در برخی موارد مضرات حاصل از درمان سرطان پروستات بیشتر از فواید آن می باشد از طرف دیگر همیشه سطح بالای هورمون PSA در خون نشان دهنده سرطان پروستات نمی باشد و در صورت مشاهده شدن سطح پایین PSA نیز نمی توان به صورت قطعی اعلام کرد که سرطان پروستات وجود ندارد. مردان 70 ساله و بیشتر نیازی به انجام مکرر آزمون های غربالگری برای سرطان پروستات ندارند.