کولیت اولسر نوعی بیماری التهابی روده است که منجر به التهاب و ایجاد زخم در درونی ترین لایه رود بزرگ (کولون) و راست روده (رکتوم) می شود. گاهی این زخم ها دچار خونریزی می شوند. این بیماری ممکن است فقط بخش انتهایی روده بزرگ یعنی راست روده (رکتوم)، قسمتی از روده بزرگ یا کل آن را درگیر کند.
نوع دیگری از بیماری التهابی روده بیماری کرون می باشد. این بیماری بر خلاف بیماری کولیت اولسر که فقط روده بزرگ و راست روده را درگیر می کند، می تواند کل مجرای گوارشی از جمله دهان، گلو، معده و روده کوچک را نیز درگیر کرده و موجب التهاب و ایجاد زخم در نواحی ذکر شده شود.
برای درک این بیماری ابتدا باید با وظایف روده بزرگ در سیستم گوارشی آشنا شوید. غذایی که شما مصرف می کنید با ورود به معده تجزیه شده و سپس با ورود به روده کوچک جذب بدن می شود. نقش روده بزرگ در بدن جذب آب باقی مانده در مواد غذایی تجزیه شده و دفع مواد زاید از بدن می باشد. هنگامی که قسمتی یا کل روده بزرگ در اثر ابتلا به بیماری کولیت اولسر ملتهب شده باشد، در عملکرد آن اختلال ایجاد شده و بیش از حد معمول آب همراه مدفوع دفع می شود که نتیجه این فرایند بروز اسهال می باشد.
علت اصلی بروز این بیماری ناشناخته است. اما طبق تحقیقات برخی عوامل ذکر شده در ادامه منجر به افزایش احتمال ابتلا به این بیماری می شوند.
- سیستم ایمنی بدن: کولیت اولسر نوعی بیماری خود ایمنی محسوب می شود که در نتیجه آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به لایه های درونی روده بزرگ حمله می کند و منجر به التهاب و زخمی شدن روده می شود.
- وراثت: احتمال ابتلا به این بیماری در افرادی که یکی از اعضای درجه اول خانواده مبتلا به کولیت اولسر یا حامل ژن این بیماری باشند، بیشتر است.
- رژیم غذایی پر چرب: مصرف مداوم غذاهای پرچرب نیز احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند.
- مصرف برخی داروها: برخی از داروهای ضد بارداری و برخی از انواع داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایپوبروفن، آسپرین و … و آنتی بیوتیک ها احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند.
به نظر می رسد که بروز بیماری کولیت اولسر ارتباطی به اضطراب و هیجانات منفی احساسی و رژیم غذایی ندارد اما برخی مواد غذایی خاص و اضطراب منجر به تشدید علایم این بیماری می شود.
علایم شایع
اسهال، وجود خون و مخاط (موکوس) در مدفوع و احساس ناراحتی در شکم از شایع ترین علایم بیماری کولیت اولسر محسوب می شوند. دیگر علایم شامل:
- احساس فوریت در دفع مدفوع
- احساس خستگی
- حالت تهوع و از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- تب
- کم خونی
دیگر علایم
- درد مفاصل
- دردهای بسیار حاد شکمی
- جوش های خاص
- عوارض چشمی
برخی از عوارض شایع بیماری کولیت اولسر شامل موارد ذیل می باشد:
- خونریزی شدید
- سوراخ شدگی روده بزرگ (کولون)
- کم آبی شدید بدن
- ایجاد اختلال در عملکرد کبد
- پوکی استخوان
- التهاب پوست، مفاصل، چشم ها و ایجاد زخم در دهان
- افزایش احتمال سرطان روده بزرگ (کولون)
- افزایش احتمال ایجاد لخته های خونی در رگ ها و شریان ها
- گشاد شدگی حاد روده بزرگ (کولون)
از آنجایی که برخی از عفونت های ایجاد شده توسط باکتری ها نیز می توانند دقیقاً علایم بیماری کولیت اولسر را به همراه داشته باشند، تشخیص دقیق این بیماری اهمیت بسیار زیادی دارد. برای تشخیص نهایی ممکن است شما به یک متخصص گوارش ارجاع داده شوید. پزشک پس از دریافت شرح حال بیماری و معاینه شما ممکن است برخی از روش های تشخیصی زیر را برای شما تجویز کند.
آزمایش ها:
- آزمایش خون برای تشخیص کم خونی و عفونت و …..
- آزمایش مدفوع برای تشخیص عفونت و عامل ایجاد کننده آن.
دیگر فرایندهای تشخیصی:
- کلونوسکوپی:
یکی از دقیق ترین روش ها برای تشخیص کولیت اولسر مشاهده مستقیم درون روده بزرگ (کولون) توسط پزشک می باشد. این فرایند با استفاده از یک لوله انعطاف پذیر، باریک که به انتهایش دوربینی ظریف وصل است، صورت می گیرد. این لوله به آرامی در مقعد قرار داده شده و به سمت روده بزرگ یا کولون هدایت می شود. گاهی نیز بسته به نظر پزشک و وضعیت شما به منظور حفظ آرامش، قبل از کلونوسکپی برای شما داروی آرام بخش تجویز می شود. پزشک از طریق کلونوسکپی قادر به مشاهده و بررسی دقیق داخلی ترین لایه پوشاننده راست روده (رکتوم) و کل روده بزرگ (کولون) خواهد بود.
- سیگموئیدسکوپی:
سیگموئیدسکوپی نیز دقیقاً شبیه کلونوسکپی می باشد با این تفاوت که پزشک با استفاده از این روش تنها قادر به مشاهده و بررسی داخلی ترین لایه پوشاننده راست روده (رکتوم) و بخش های انتهایی روده بزرگ خواهد بود و امکان مشاهده کل طول روده بزرگ با استفاده از این روش وجود ندارد.
برای اینکه پزشک بتواند دیواره داخلی روده بزرگ یا کولون را به وضوح مشاهده کند، روده شما باید کاملاً خالی باشد. برای تحقق این امر، قبل از کلونوسکپی و سیگموئیدسکوپی رژیم غذایی خاصی توسط پزشک متخصص در کلینیک پور سینا حکیم برای شما تجویز خواهد شد که شما موظف به اجرای آن خواهید بود.
نمونه برداری: گاهی برای بررسی دقیق تر بافت لایه های داخلی پوشاننده راست روده (رکتوم) یا روده بزرگ (کولون)، حین کلونوسکپی یا سیگموئیدسکپی، بخش کوچکی از این بافت به عنوان نمونه برداشته شده و به آزمایشگاه فرستاده می شود. پزشک با بررسی نتایج قادر به تشخیص دقیقتر شدت و میزان گسترش بیماری خواهد بود.
شما باید این نکته را در نظر داشته باشید که یک روش درمانی واحد برای همه بیماران مبتلا به کولیت اولسر وجود ندارد. روش های درمانی بسته به شدت بیماری، وضعیت بیمار و … از یک بیمار تا بیمار دیگر متفاوت می باشد. پزشک شما در کلینیک پورسینا حکیم با توجه به وضعیت بیماری و شرایط شما بهترین روش درمانی را برایتان تجویز خواهد کرد که ممکن است یکی یا ترکیبی از روش های درمانی ذکر شده در ادامه باشد.
دارو درمانی:
هدف درمان کاهش عوارض، کنترل علایم و پیشگیری از عود بیماری می باشد. اکثر بیماران با شناسایی و کنترل عواملی که منجر به تشدید بیماری می شوند و مصرف داروها قادر به کنترل بیماری خود می باشند.
بسته به شرایط بیمار و تشخیص پزشک از دو روش دارو درمانی استفاده می شود. در روش اول، درمان با داروهایی با دز ضعیف آغاز می شود. در روش دوم از همان ابتدای تشخیص بیماری داروهایی با دز قوی برای بیمار تجویز می شود.
تغذیه درمانی:
مصرف برخی مواد غذایی منجر به تشدید علایم بیماری می شود و اعمال برخی تغییرات در رژیم غذایی منجر به کاهش علایم بیماری می شود. بهترین روش تنظیم رژیم غذایی در بیماران التهابی روده، نظارت دقیق و یادداشت برداری از کلیه مواد غذایی مصرفی در طول روز و ارزیابی وضعیت بدن بعد از مصرف تک تک مواد غذایی، توسط فرد مبتلا به بیماری التهابی روده می باشد. از این طریق مواد غذایی که منجر به تشدید علایم بیماری می شوند قابل شناسایی خواهند بود. توصیه می شود برای تسهیل این روند هر بار فقط یک مورد خاص از رژیم غذایی عادی، کم یا اضافه شود تا پیگیری کردن تأثیر مواد غذایی راحت تر شود. در نهایت حتماً قبل از اعمال تغییرات قطعی به رژیم غذایی باید با پزشک مشورت شود. هدف نهایی از تعدیل رژیم غذایی در بیماران مبتلا به بیماری التهابی روده حفظ یک رژیم غذایی متعادل و سازگار با بدن بیمار، متشکل از مواد غذایی سالم می باشد.
غذاهایی که بخشی از یک رژیم غذایی سالم محسوب می شوند عبارتند از:
- سبزیجات
- میوه ها
- غلات کامل
- لبنیات بدون چربی یا کم چرب (در صورت عدم تحمل لاکتوز از مصرف مواد غذایی حاوی لاکتوز اجتناب نمایید)
- غذای دریایی
- گوشت و مرغ بدون چربی
- تخم مرغ
- انواع لوبیا و نخود
- انواع مغزیجات
چند نکته وجود دارد که ممکن است در هنگام تشدید بیماری التهابی روده به بیمار کمک کند:
- حجم وعده های غذایی در طول روز را کاهش دهید.
- مصرف غذاهای پر فیبر را کاهش داده و به جای آن بیشتر از میوه ها و سبزیجات پخته یا بخارپز شده استفاده نمایید.
- مقدار زیادی آب بنوشید. نوشیدن حداقل 8 فنجان آب در طول روز از کم آبی بدن پیشگیری می کند.
به یاد داشته باشید وعده های غذایی سالم به شرطی از رژیم غذایی شما باید حذف شوند که بعد از بارها مصرف آن ماده غذایی از اثرات نامطلوب آن بر بدن خود مطمئن شده باشید و قبل از حذف آن ها نیز باید با پزشک خود مشورت کرده باشید.
جراحی:
هر چند بسیاری از بیماران با مصرف داروها و تغییر سبک زندگی خود بر اساس توصیه های پزشک قادر به کنترل بیماری خود می باشند، اما گاهی، بیماری با استفاده از دارو قابل کنترل نبوده و پزشک برای کنترل بیماری مجبور به برداشتن بخشی یا کل روده بزرگ از طریق عمل جراحی می شود. روش های مختلفی برای انجام این عمل جراحی وجود دارد.
برداشتن کل روده بزرگ (پروکتوکولکتومی) و ایلئوستومی: طی عمل جراحی پروکتوکولکتومی کل روده بزرگ و راست روده برداشته می شود سپس پزشک روده کوچک را از طریق منفذی در دیواره شکم (ایلئوستومی) به محیط خارج متصل می کند تا از این طریق مدفوع و مواد زاید راهی برای خروج از بدن داشته باشند برای این منظور یک کسیه مخصوص برای جمع آوری مدفوع به این منفظ متصل می شود.
گاهی نیز جراح فقط روده بزرگ (کولون) و راست روده را برداشته و روده کوچک را به مقعد متصل می کند که در این صورت بیمار به صورت عادی قادر به دفع مدفوع خواهد بود.
رژیم غذایی
برای دریافت مواد مغذی، شما باید از یک رژیم غذایی متعادل که ترکیبی از همه گروه های غذایی باشد پیروی کنید. ممکن است با مصرف برخی مواد غذایی دچار تشدید علایم شوید. به مواد غذایی مصرفی خود دقت کنید و سعی کنید هر بار با یادداشت کردن نام موادی که با مصرف آن ها دچار تشدید علایم می شوید رژیم غذایی خود را با مشورت با متخصص تغذیه کلینیک پورسینا حکیم کنترل کنید.
مواد غذایی که ممکن است با مصرف آن ها علایم بیماری شما تشدید شوند:
- شیر، ماست، پنیر و دیگر انواع محصولات لبنی
- قهوه، چای و دیگر نوشیدنی های حاوی کافئین
- الکل
- غذاهای سرخ شده، پرچرب و ادویه دار
- غلات کامل
- برخی چاشنی ها مانند سس گوجه فرنگی، خردل و سس های سالاد
- برخی سبزیجات مانند کلم، بروکلی و گل کلم
- گوشت قرمز
- انواع لوبیا
- رنگ های خوراکی، طعم دهنده ها و شیرین کننده های مصنوعی
نکته: در نظر داشته باشید که تنها شرط حذف یک ماده غذایی سالم از رژیم غذایی روزانه، تشدید علایم با مصرف این ماده غذایی خاص می باشد.
تغییر سبک زندگی:
با پیروی کردن از نکات زیر احتمال عود بیماری کولیت اولسر را به حداقل می رسانید:
- حجم وعده های غذایی خود در طول روز را کاهش دهید.
- مصرف مواد غذایی غنی از فیبر به خصوص میوه ها و سبزیجات خام را کاهش داده و به جای آن میوه ها و سبزیجات بخار پز شده را به رژیم غذایی خود بیفزایید.
- میزان مصرف روزانه آب را افزایش دهید. سعی کنید حداقل 8 لیوان آب در روز بنوشید تا آب از دست رفته بدن شما جبران شود.
- اگر به علت تشدید علایم مجبور به حذف تعداد زیادی از مواد غذایی از جلمه لبنیات از رژیم غذایی خود شدید، ممکن است پزشک برای تأمین ویتامین های بدن برای شما مکمل فولیک اسید، کلسیم و ویتامین د تجویز کند.
- اضطراب و استرس در اکثر مواقع منجر به تشدید علایم کولیت اولسر می شود. بهتر است انواع روش های کنترل استرس را یاد گرفته و آن ها را در زندگی روزمره خود اعمال کنید. ورزش کردن یکی از کاربردی ترین روش های کنترل اضطراب محسوب می شود. در این خصوص با پزشک خود مشورت کنید.
نکته: خوانندگان گرامی توجه داشته باشید که مطالب ارائه شده در این مقاله صرفاً جهت آگاهی شما می باشد و نه خود درمانی. قبل از هر گونه اقدام درمانی حتماً باید با پزشک متخصص خود در کلینیک پورسینای حکیم مشورت کنید.
منبع:
www.mayoclinic.org
www.webmd.com
ثبت ديدگاه